Auteur
Herman Koch is een Nederlandse televisie- en radio maker. Koch heeft ook nog een aantal kleine rollen gespeeld als acteur. Hij is als acteur vooral bekend van de televisieserie 'Jiskefet'. Koch schreef de roman 'Het diner' in 2009. Ook werd het boek in 2012 tentoongesteld als een voorstelling. De uitgeverij van het boek is 'Anthos'.
Titelverklaring
Het gehele verhaal speelt zich af tijdens een diner waarbij twee broers met hun echtgenoten een afspraak moeten maken over een kwestie waarbij hun kinderen zijn betrokken.
Samenvatting
Paul Lohman, broer van premierkandidaat Serge Lohman, is getrouwd met Claire. Met de verkiezingen in zicht gaan ze uit eten met Serge en zijn vrouw Babette. Paul en Claire voelen zich echter niet thuis in het dure restaurant waar ze ondanks de lange reserveringslijst door Serge’s positie toch terecht kunnen. Het diner begint met de dagelijkse onderwerpen, maar nadat Paul terug komt van het toilet staat Babette met tranen in haar ogen op. Ze loopt naar de deur, gevolgd door Claire. Ondertussen eten de broers hun hoofdgerecht in stilte op. Paul vindt het allemaal te lang duren en gaat naar de twee vrouwen op zoek. Terwijl hij dit doet gaat de telefoon van Michel die in zijn zak zit af. Zijn zoon vraagt zich af wat zijn vader met zijn mobiel doet en spreekt af het mobieltje op te komen halen. Net wanneer Paul ophangt ziet hij Claire en Babette, die inmiddels is bijgekomen. Samen gaan ze het restaurant in, maar Paul gaat nog niet aan tafel. Hij bekijkt, terwijl hij wacht op zijn zoon, de filmpjes van zijn mobiel. Weer wordt Paul geconfronteerd met de heftige beelden. Rick, de zoon van Serge en Babette, en zijn eigen zoon gaan na een schoolfeest flink te keer tegen een zwerver. De zwerver ligt in het pinhokje waar de jongens willen pinnen en daar zal hij voor boeten. Van kwaad tot erger pakt een van hen een voor hun leeg ogende jerrycan, de andere filmt het. Wanneer er een aansteker bij komt gaat het mis. Paul realiseert zich dat deze beelden meer laten zien dan de beelden van de bewakingscamera van Opsporing verzocht. Wanneer Michel met zijn fiets bij het restaurant aankomt vraagt Paul waarom hij hem nooit over deze beelden verteld heeft. Michel vertelt zijn vader dat Beau, de geadopteerde zoon van Serge, hem chanteert. Hij wil deze beelden online zetten, maar wanneer ze hem geld geven is er niks aan de hand. Paul beveelt zijn zoon naar huis te gaan, zelf gaat hij vervolgens het restaurant weer in. Tijdens het nagerecht komt het onderwerp eindelijk aan bod. Serge vindt dat zijn zoon Rick veel lijdt onder de geheimhouding en wil alles openbaar maken. Hij wil tijdens een persconferentie bekend maken dat hij zich terug trekt. De andere drie denken hier echter anders over. Zij vinden dat ze de toekomst van hun zonen moeten beschermen. Serge heeft de persconferentie echter al gepland. Hij en Babette verlaten het restaurant en lopen naar het café waar de persconferentie gehouden wordt. Claire vertelt Paul dat zij en Babette hun zonen alleen nog kunnen beschermen wanneer ze Serge verwonden. Claire loopt vervolgens naar het café waar Babette en Serge zijn. Paul hoort even later meerdere sirenes. Hij loopt naar buiten en ziet zijn broer afgevoerd worden door ambulance personeel. Ook komt Claire even later naar buiten, zij wordt afgevoerd door agenten. Over Beau hoeven ze zich ook geen zorgen meer te maken, Michel en Rick hebben met hem “afgerekend”.
Compositie en tijdsverloop
Het is een actueel verhaal, hoewel uit de verhaalgegevens niet direct duidelijk wordt in welke maand en in welk jaar zich alles afspeelt. Maar in de tekst wordt enkele keren gesproken over George Bush als president van Amerika, de oorlog in Irak, de rekening in euro’s. Je kunt dus aannemen dat het verhaal na 2004 speelt. Ook wordt de huidige minister-president op Jiskefetachtige wijze geschilderd waarbij de vergelijking met bekende politici aan de lezer wordt opgedrongen. Kortom, het is een actueel verhaal dat speelt in de tijd waarin het boek is uitgegeven.
Ruimte
De topografische plaats van handeling is een restaurant in Amsterdam. De plaats van handeling kunnen we afleiden uit de naam van het metrostation in de buurt waarvan de wandaad van de jongen plaatsvindt. (Slotervaart)
De symbolische plaats van plaats van handeling is een restaurant waarvan de verteller geheim wil houden waar het is, omdat er anders mensen naar toe zullen gaan om die reden. Het is een luxe restaurant en het grappige is dat Herman Koch een lichtvoetige ironische stijl gebruikt waarmee dit type restaurant ook een beetje te “kakken wordt gezet.” Het beschrijven van de maaltijden, de overdreven uitleg van de gerant en vooral de belachelijke prijzen van het eten zijn een doorn in het oog van de verteller Paul Lohman en die kritiek steekt hij niet onder stoelen of banken. Het geeft de roman een ironische ondertoon bij dit moreel zware onderwerp.
De wijze van vertellen
De verteller is Paul Lohman die in de ik-vorm het verhaal vertelt van een diner met zijn broer Serge Lohman (de gedoodverfde nieuwe minister-president bij de verkiezingen)
Hij is ex-leraar geschiedenis, maar een aantal jaren geleden doorgedraaid tijdens een les, waarna hij zich onder psychiatrische behandeling moest stellen en hij later op non-actief wordt gesteld. Hij heeft een genetische afwijking op het gebied van gedragsstoornissen.
Hij vertelt het verhaal in de o.v.t..
In een soort epiloog (Hoofdstuk “De fooi”) vertelt hij dat de verkiezingen op niets zijn uitgelopen. Dan zijn we in de tijd al een paar maanden verder. Maar dan is hij juist een achteraf vertellende “ik”
Thema
Goed en Kwaad
In deze uitstekende roman van Herman Koch staat het dilemma van ouders centraal waarin die kunnen komen te verkeren wanneer hun kinderen onheil veroorzaken. Michel en Rick hebben in een bui van onbezonnenheid een zwerfster gedood. De dood van de vrouw vergoelijken ze doordat ze zo ‘stonk” en daarmee eigenlijk om haar dood had gevraagd. Bovendien konden ze niet weten dat er nog lege benzinedampen in de jerrycan zaten.
Hoever mogen ouders gaan in de bescherming van hun kinderen, wanneer die een misdaad hebben gepleegd? Met dat probleem worstelen de vier ouders die bovendien nog een familieband met elkaar hebben. Het meest ligt de nadruk op de ouders van Michel, die een bijna oedipale band met zijn moeder heeft. Misschien (suggereert de verteller) is hij geen biologische zoon van Paul (het verslag van het vruchtwateronderzoek) Toch blijkt ook Paul volledig op de hoogte zijn van wat Michel heeft uitgespookt: het filmpje op YouTube laat daarover geen misverstanden bestaan. Het liefst stopt Paul alles in de doofpot net als zijn vrouw Claire. Vandaar dat de flashbacks met de fietshandelaar en met de rector op school nuttig zijn omdat ze de kern van de thematiek aangeven.
Uit de discussie van Paul met de rector is het volgende citaat op blz. 262/263 :
Ik stond voor het dilemma waarvoor iedere ouders zich vroeg of laat geplaatst ziet: je wilt uiteraard je kind verdedigen, je komt voor je kind op , maar je moet dat niet al te krachtig doen en al helemaal niet welbespraakt- je moet ze niet klemzetten. De onderwijzers en docenten zullen je laten uitspreken, maar daarna wraak nemen op je kind.
“Het Diner” is een boeiende roman over loyaliteit van ouders ten opzichte van hun kind, verzwegen familiegeheimen, zinloos geweld, eigenaardige liefdesrelaties, eigenbelang, veinzen. Voeg daarbij de luchtige toon waarin Herman Koch zijn mening geeft over de gebakken lucht van het zoveel-sterren-restaurant en een eerste heerlijke roman wordt smakelijk aan de lezer geserveerd..
Personages
Paul Lohman
Paul Lohman is een ex-geschiedenis leraar die in het verleden een aantal keren flink uit zijn dak gegaan is als hij een woedeaanval kreeg. Hij is uit het onderwijs gegaan, maar hij heeft zijn gevoelens niet altijd onder controle. Zo heeft hij zijn broer eens een pan macaroni op de kop geslagen en hij heeft de rector van de school van Michel keihard in zijn gezicht geslagen. Hij slikt pillen voor zijn driftaanvallen. Hij doet redelijk cynisch over het restaurant waar ze eten: kleine porties en grote prijzen. Sinds kort weet hij dankzij de televisie-uitzending bij “ Opsporing verzocht\\\" dat zijn zoon wordt gezocht voor een aanval op een junk/zwerfster. Maar hij staat altijd loyaal achter zijn kinderen. Hij weigert Serge over te halen om in de politiek te blijven.
Serge Lohman
Serge Lohman is de broer van Paul. Hij is een karikatuur van een politicus. Hij doet alles om het grote publiek te vriend te houden. De volgende keer zou hij de verkiezingen wel eens kunnen winnen en dan kan hij minister-president van Nederland kunnen zijn. Hij doet daarom graag voornaam in het openbaar: het eten in het dure restaurant bijvoorbeeld. Paul moet nog vaak terugdenken aan zijn jeugd toen Serge niet uitblonk door net gedrag. Hij boerde aan tafel omdat hij grote hoeveelheden cola dronk. Nu doet hij alsof hij een echte wijnkenner is. Tijdens dit diner begint hij aan zijn hoofdgerecht (de tournedos), terwijl er verder niemand aan tafel zit. Dat is niet echt volgens de etiquette. Hij ligt goed bij de vrouwen vanwege zijn openlijke charme.. Maar nu hij op de hoogte is van de misdaad van zijn zoon, wil hij zich in het openbaar terugtrekken als lijsttrekker voor de verkiezingen. Zijn vrouw wil dat hij blijft en heeft geprobeerd dat via Claire te bereiken. Maar hij gaat toch op weg om zijn aftreden bekend te maken, totdat hij door Claire het ziekenhuis in wordt geslagen. Je weet als lezer niet zeker of Serge wel oprecht zijn politieke carrière wil opgeven, want hij kan ontzettend goed acteren, hebben we gelezen. Dat zie je in de passage met de fan en de foto in het restaurant.
Babette Lohman
Babette Lohman is veel slimmer dan haar echtgenote Serge, vindt Paul. Ze heeft hem helemaal door. Ze doet heel sarcastisch over zijn manier van doen (bijvoorbeeld over zijn plotselinge hobby van wijnkenner). Maar aan het einde van de roman wil ze liever niet dat Serge zij terugtreden als lijsttrekker bekend maakt. Ze vindt het wel leuk om in de schijnwerpers te staan als de vrouw van ….. Ze is flink van postuur; alles aan haar is groot, maar het is wel in proporties. Tijdens het nagerecht doet Babette heel arrogant tegen de gerant van het restaurant. Ze wil dat hij het terugneemt en maakt een beschamende scène.
Claire Lohman
Claire Lohman is, volgens de verteller, ook slimmer dan hij is. Ze is ook stiekem. Want op de avond van het diner weet zij al dat haar zoon iets gaat uithalen, wat niet door de beugel kan. Ze heeft echter niets aan Paul verteld. Al eerder in haar huwelijk heeft ze informatie achtergehouden bijv. over de vruchtwaterpunctie in het verleden. Ze heeft natuurlijk willen weten of hij een genetische afwijking had. Maar dat kan ook meteen betekenen dat Michel niet de biologische zoon van Paul is.
Motto
Het motto is afkomstig uit het filmscript van “Reservoir Dogs” (1992) van de regisseur Quentin Tarantino. Het is een dialoog tussen twee personages:
Nice Guy Eddy : “C’mon throw in a buck”
Mr.Pink :”Uh-huh. I don’t tip”
Nice guy Eddy: “Whatdaya mean, you don’t tip?
Mr. Pink: I don’t believe in it. “
Herschreven fragment tekst 'Het diner'
Fragment blz 87-88
De man met de baard was zijn handen aan het afdrogen. Ik had inmiddels mijn gulp dichtgeritst. Ik had net gedaan of ik klaar was met pissen, ook al was daar niets van te horen geweest, en had mij direct naar de uitgang begeven. Mijn hand bevond zich al op de roestvrijstalen deurknop toen ik de man met de baard hoorde zeggen: ‘ Is dat soms niet lastig voor uw vriend, met zo’n bekend gezicht in een restaurant te moeten zitten?’
Ik was blijven staan. Zonder de deurknop los te laten had ik me half omgedraaid. De man met de baard stond zijn handen af te drogen met meerdere papieren handdoekjes. Binnen in de beharing van de baard had zijn mond zich opnieuw vertrokken tot een grijns -maar het was geen triomfantelijke grijns dit keer, eerder een laf ontbloten van de tanden. Ik heb geen kwaad in de zin, luidde de boodschap van de grijns.
‘Hij is mijn vriend niet, ’zei ik.
De grijns verdween. Ook de handen kwamen tot stilstand.
‘Neemt u ij niet kwalijk, ‘zei hij. ‘ Ik zag u alleen zo zitten. Wij, mijn dochter en ik, wij dachten: we blijven gewoon doen, we gaan hem niet zitten aangapen.
Ik zei niets. De onthulling over de dochter deed mij meer goed dan ik wilde toegeven. De baard was ondanks zijn onbeschaamde straal niet in staat geweest een dertig jaar jongere vrouw aan de haak te slaan. Hij gooide de natte proppen papier in een roestvrijstalen prullenbak, het was een model met een terugverend deksel en het kostte hem enige moeite om alles er in een keer doorheen te krijgen.
In Romeinse tijd herschreven:
De man met de baard begaf zich richting het badhuis, teneinde zijn handen te verschonen.
Ikzelf had inmiddels mijn toga weer tot de schouders opgericht.
De illusie klaar te zijn geweest met urineren werd door mij gewekt, terwijl in werkelijkheid geen vloeibaar resultaat door mij geboekt werd. Ik begaf mij weer richting het forum.
Toen mijn gezicht net kennismaakte met de snijdende Mediterrane zon, sprak de bebaarde man tot mij de volgende woorden: ‘Is dat niet lastig voor uw vriend, zich met gezicht van grote bekendheid te begeven op het forum?’.
Ik was blijven staan. Nog altijd op de drempel des forums, richtte ik mij door een halve draai tot de bebaarde man. Hij droogde de handen aan zijn toga. Een grijns deed zich opnieuw ontstaan op het met haar bedekte gezicht – ditmaal geen grijns van triomf, enkel een moedeloos tentoonspreiden van tanden. Een kwade zin is niet aan mij, vertelde de ontvouwen grimas.
‘Er is geen vriendschap bij ons’, zo antwoordde ik.
De grimas verliet hem, zoals een dauw het gras op een ochtend met zon. De handen van de man vonden eveneens stilstaand langs zijn lichaam.
‘Excuses zijn aan mij’, sprak de man. ‘Mijn oog viel op u, zittend’. De gedachte bekroop mij en mijn dochter, onze ogen van bewondering niet op u te richten.’
Ik sprak niet. Aan mij was de onthulling over de dochter goed toegekomen, meer dan voor mij reeds gewoon was. De man van opmerkelijke baard bleek niet van voldoende karakter om een dame van dertig levensjaren minder voor zich te winnen. Dit ondanks zijn straal van weinig schaamte. De bevochtigde toga werd door hem in de zon gedroogd, al maakte een passerende wolk dit tot een opdracht van opmerkelijke moeite.